Class 6 Sanskrit Deepakam Chapter 10 Worksheet त्वम् आपणं गच्छ
त्वम् आपणं गच्छ Class 6 Worksheet
प्रश्न 1.
निम्नलिखितनाट्यांशानाम् सरलार्थं लिखत-
(क) अम्बा – राकेश! कुत्र असि? अत्र आगच्छ।
राकेशः – आम् अम्ब! कथय किं कार्यं करवाणि?
अम्बा – अद्य तव तातः कार्यालयात् विलम्बेन आगमिष्यति।
त्वम् आपणं गच्छ। वस्तूनि आनय।
वस्तूनां नामावली अपि अत्र अस्ति।
राकेशः – अस्तु। स्यूतं ददातु। वस्तूनां नामावलीम् अहं स्वीकरोमि।
अम्बा – स्वीकुरु। धनम् अपि नय।
राकेशः – अम्ब! इतोऽपि एकं वस्तु स्वीकरवाणि?
अम्बा – चाकलेहम् इच्छति खलु वत्स! जानातु अधिकं चाकलेह-खादनं स्वास्थ्याय हानिकरं भवति।
राकेशः – केवलम् अद्य एव स्वीकरोमि।
सरलार्थ:-
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
(ख) राकेशः – महोदय! नीलवर्णा लेखनी अस्ति किम्?
आपणिकः – आम् अस्ति।
राकेश: – एकं चाकलेहम् एकां लेखनीं च ददातु। तस्य मूल्यम् अपि योजयतु।
आपणिकः – अस्तु। लेखन्याः विंशतिं रूप्यकाणि चाकलेहस्य दश रूप्यकाणि च योजयामि।
आहत्य नवत्यधिकानि चत्वारि शतानि (४९०) रूप्यकाणि ददातु।
राकेशः – आम्, पञ्च शतानि (५००) रुप्यकाणि सन्ति। स्वीकरोतु, अवशिष्टं च ददातु।
आपणिकः – सर्वं स्यूते स्थापितम् अस्ति। दश (१०) रुप्यकाणि अवशिष्टानि, स्वीकरोतु।
राकेशः – अस्तु। धन्यवादः।
आपणिकः – पुनरपि आगच्छतु।
सरलार्थ:-
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
प्रश्न 2.
निम्नलिखितं नाट्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि लिखन्तु-
राकेशः – महोदय! कृपया एतां नामावलीं पश्यतु, वस्तूनि च ददातु।
आपणिकः – पश्यामि।
- मुद्रः – अर्धकिलोमितः
- शर्करा – एककिलोमितः
- गुडः – एक किलोमिता
- द्विदलम् – एककिलोमितम्
- सर्षपः – पादकिलोमितः
सर्वं सिद्धम् अस्ति। स्यूतं ददातु तत्र स्थापयामि।
राकेश: – अस्तु, कति रूप्यकाणि यच्छानि?
आपणिकः – चत्वारि शतानि षष्टिं (४६०) च रूप्यकाणि ददातु।
राकेशः – महोदय! नीलवर्णा लेखनी अस्ति किम्?
आपणिकः – आम् अस्ति।
I. एकपदेन उत्तरत-
(क) राकेशः कतिकिलोमितः मुद्गः दातुं कथयति ?
_____________________________________________
(ख) आपणिकः वस्तूनि कस्मिन् स्थापयति?
_____________________________________________
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत-
आपणिकः कति रूप्यकाणि दातुं कथयति?
_____________________________________________
III. निर्देशानुसारम् उत्तरत-
(क) ‘कलमम्’ इति पदस्य किं समानार्थकपदं नाट्यांशे प्रयुक्तम्?
_____________________________________________
(ख) ‘स्वीकरवाणि’ इति पदस्य किं विपरीतार्थकपदं नाट्यांशे प्रयुक्तम्?
_____________________________________________
(ग) नाट्यांशात् एकम् अव्ययपदं चित्वा लिखत?
_____________________________________________
(घ) नाट्यांशात् एकं क्रियापदं चित्वा लिखत?
_____________________________________________
प्रश्न 3.
शब्दानाम् अर्थैः सह मेलनं कुरुत-
| ‘क’ शब्दाः | ‘ख’ अर्थाः |
| (क) स्यूतम् | (i) दाल |
| (ख) आपणम् | (ii) सरसों |
| (ग) चाकलेहः | (iii) थैला |
| (घ) शर्करा | (iv) बाज़ार |
| (ङ) विपणिम् | (v) चाकलेट |
| (च) मुद्गः | (vi) दुकान |
| (छ) सर्षपः | (vii) मूंग |
| (ज) द्विदलम् | (viii) चीनी |
प्रश्न 4.
पट्टिकातः उचितं पर्यायपदं चित्वा लिखत-
आहर, गृहाण, वाहनानाम्, आपणवीथिम्, प्रसवेम्, सिता
पदानि – पर्यायपदानि
(क) नय – _______________________________________
(ख) विपणिम् – _______________________________________
(ग) आनय – _______________________________________
(घ) शर्करा – _______________________________________
(ङ) स्यूतम् – _______________________________________
(च) यानानाम् – _______________________________________
प्रश्न 5.
नाट्यांशात् अव्ययपदानि चित्वा लिखत-
सर्वं सिद्धम् अस्ति। स्यूतं ददातु तत्र स्थापयामि।
राकेशः – अस्तु, कति रूप्यकाणि यच्छानि?
आपणिकः – चत्वारि शतानि षष्टिं (४६०) च रूप्यकाणि ददातु।
राकेश: – महोदय! नीलवर्णा लेखनी अस्ति किम्?
आपणिकः – आम् अस्ति।
राकेशः – एकं चाकलेहम् एकां लेखनीं च ददातु। तस्य मूल्यम् अपि योजयतु।
___________________________________________
___________________________________________
प्रश्न 6.
नाट्यांशात् लोट्लकारस्य पदानि चित्वा लिखत-
राकेशः – आम्, पञ्च शतानि (५००) रुप्यकाणि सन्ति। स्वीकरोतु, अवशिष्टं च ददातु।
आपणिकः – सर्वं स्यूते स्थापितम् अस्ति। दश (१०) रुप्यकाणि अवशिष्टानि, स्वीकरोतु।
राकेशः – अस्तु। धन्यवादः।
आपणिकः – पुनरपि आगच्छतु।
_______________________________________
_______________________________________
प्रश्न 7.
उदाहरणानुसारं लट्लकारस्य पदानां लोट्लकारे परिवर्तनं कुरुत-
लट्लकारः – लोट्लकारः
यथा- आगच्छति – आगच्छतु
(क) ददाति – ___________________________________________
(ख) योजयति – ___________________________________________
(ग) गच्छति – ___________________________________________
(घ) स्वीकरोति – ___________________________________________
(ङ) अस्ति – ___________________________________________
(च) पश्यति – ___________________________________________
(छ) आनयति – ___________________________________________
(ज) जानाति – ___________________________________________
प्रश्न 8.
लोट्लकारस्य धातुरूपाणि उचितपदैः पूरयत-
प्रश्न 9.
लोट्लकारस्य उचितधातुरूपैः रिक्तस्थानानि पूरयत-
प्रश्न 10.
उचितधातुरूपं चित्वा रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत-
(क) बालकः मार्गे सावधानं पारं _____________________________। (गच्छतु / गच्छन्तु)
(ख) त्वम् आपणं _____________________________। (गच्छ / गच्छतु)
(ग) राकेश! अत्र _____________________________। (आगच्छ / आगच्छत)
(घ) किम् अहं चाकलेहम् _____________________________। (स्वीकुरु / स्वीकरवाणि)
(ङ) छात्राः ध्यानेन पाठं _____________________________। (पठतु / पठन्तु)
(च) हे बालाः! सदैव सत्यं _____________________________। (वदत / वदन्तु)
(छ) जनाः सदैव पौष्टिकं भोजनं _____________________________। (खादतु / खादन्तु)
(ज) वयम् गुरुजनान् _____________________________। (नमानि / नमाम)
प्रश्न 11.
निम्नलिखितपदानां मूलधातुं लकारं पुरुषं वचनं च लिखत-
प्रश्न 12.
भावानुसारं वाक्ये (।, ? !) इति चिह्नानि योजयन्तु-
(क) एकां लेखनीं ददातु
___________________________________________
(ख) रामः लक्ष्मणः भरतः शत्रुघ्नः च भ्रातरः आसन्
___________________________________________
(ग) किम् त्वं प्रतिदिनं व्यायामं करोषि
___________________________________________
(घ) अहा रमणीयं दृश्यम्
___________________________________________
(ङ) किम् रमा माला शिखा च नृत्यं कुर्वन्ति
___________________________________________
प्रश्न 13.
पट्टिकातः उचितं पदं चित्वा मातापुत्रयोः संवादे रिक्तस्थानानि पूरयत-
गच्छ, क्रीड, आगच्छ, गच्छानि, कुरु, अस्ति, आगच्छामि, स्वीकुरु, अस्तु
माता – अत्र (i) ________________ पुत्र!
पुत्रः – मातः! (ii) __________________।
माता – इदं फलानां रसं (iii) __________________ पिब च। पुनः व्यायामाय उद्यानं (iv) __________________।
पुत्रः – (v) ________________ मातः! इदं तु स्वास्थ्यकरं स्वादिष्टं च (vi) __________________।
माता – इदं स्वास्थ्याय अतीव लाभकरं भवति।
पुत्रः – किम् अहम् अधुना (vii) ________________?
माता – आम्! मित्रेण सह एकहोरापर्यन्तं उद्याने (viii) ________________ व्यायामं च (ix) __________________।
प्रश्न 14.
आगच्छत! स्वरुचि अनुसारेण कौशलानां विकासं करवाम। प्रत्येकखण्डात् एकं पदं चित्वा सार्थकं वाक्यं रचयत-
वाक्यानि- यथा- वयम् गीतं गायाम।
वयम् __________________।
वयम् __________________।
वयम् __________________।
वयम् __________________।
वयम् __________________।
वयम् __________________।
वयम् __________________।
